راهنمای پایان نامه و رساله دانشجویی

این مقاله از سری مقالات تألیف پایان‌نامه می‌باشد. شما می‌توانید در این مقاله به ماهیت اصلی پایان‌نامه و رساله دانشجویی پی برده و از جایگاه این طرح پژوهشی در تولید دانش آگاه شوید. با ما همراه باشید.

تعریف پایان‌نامه و رساله دانشجویی

همان‌طور مستحضر هستید، تدوین و نگارش پایان‌نامه یکی از الزامات تحصیل در دوره‌های تحصیلات تکمیلی (کارشناســی ارشد و دکتری) اســت. رساله دانشجویی که درواقع گزارش مفصلی از یک کار پژوهشــی مستقل است باید دارای مشخصات و ویژگی‌هایی باشد که آن را ازنظر اســتادان راهنما و مشــاور و سپس نزد داوران قابل‌قبول ســازد. اما ازآنجاکه معمولاً اجرای پایان‌نامه نخستین کار پژوهشی دانشجویان است، اغلب آنان در انجام این کار با دشواری‌های متعدد مواجه می‌شوند. خوشــبختانه راهنمایی استادان راهنما و مشاور تا حد زیادی از این دشواری‌ها می‌کاهد. از ســوی دیگر تاکنون کتاب‌های متعددی در خصوص تدوین رساله دانشجویی منتشرشده که مطالعه این کتاب‌ها نیز می‌تواند برای دانشجویان بسیار مفید باشد.

مراحل اصلی اجرای پژوهش و نگارش پایان‌نامه عبارت‌اند از:

• انتخاب موضوع
• بررسی سابقه و پیشینه موضوع
• اجرای پژوهش (انتخاب روش و جامعه پژوهش، نمونه‌گیری، گردآوری و تحلیل داده‌هاست)
• تدوین رساله دانشجویی و نگارش متن آن
• ارائه گزارش شفاهی در جلسه دفاع و پاسخگویی به داوران

جایگاه پایان‌نامه در تولید دانش

حجم عمدهای از پژوهش‌های دانشــگاهی در قالب پایان‌نامه‌ها انجام می‌شوند و بسیاری از مقالات علمی مستخرج از همین پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها هســتند. ازاین‌رو، پایان‌نامه‌ها نقش مهمی در تولید دانــش جدید دارند. به‌بیان‌دیگر، پایان‌نامه نه‌تنها تمرین پژوهش برای دانشجویان است، خود یکی از روش‌های تولید دانش جدید محسوب می‌شود. تنها نکته‌ای که ممکن است سودمندی پایان‌نامه‌ها را در این فرایند تا حدودی کمرنگ سازد، عدم انتشار آن‌ها در سطح وسیع است. زیرا معمولاً علاوه بر نسخه‌ای که به داور برای ارزیابی ارائه می‌گردد، فقط چند نسخه محدود از هر رساله دانشجویی تکثیر می‌شود.

معمولاً یک نسخه در گروه آموزشی و دانشکده، نسخه‌ای دیگر در کتابخانه دانشگاه محل تحصیل دانشــجو و چند نسخه دیگر نیز نزد استاد راهنما و مشــاور می‌ماند. درنهایت نسخه‌ای از هر پایان‌نامه در مراکز ملی علمی کشــورها به امانت‌داده می‌شود. مثلاً در ایران نسخه‌ای از تمام پایان‌نامه‌های دانشجویان سراسر کشور و دانشجویان ایرانی خارج از کشور در پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایران داک) نگهداری می‌شود. بنابراین، درمجموع شاید حدود ده نسخه از هر رساله دانشجویی تکثیر شــود و این مســئله از سطح دسترس‌پذیری محتوای پایان‌نامه‌ها می‌کاهد. بااین‌حال، استخراج مقاله از پایان‌نامه‌ها راهکار مؤثری برای ارتقای ســطح دسترس‌پذیری اطلاعات آن‌هاست. در برخی از دانشگاه‌ها نیز امروزه متن کامل پایان‌نامه‌ها به‌صورت الکترونیکی نگهداری می‌شود و با رعایت مقررات خاص امکان دسترسی به این آثار به‌صورت الکترونیکی پیش‌بینی‌شده است.

برای دیدن آخرین نکات مربوط به نگارش رساله دانشجویی بر روی عکس زیر کلیک نمایید